13/02/25

Fibela previsigótica de Bueu
Fai uns días estabamos un grupo de amigos a falar de arqueoloxía, de como os romanos procesaban os minerais e modelaban a paisaxe (como nas Médulas)... Todo un batiburrillo arredor do tema... Quizais polo do ouro apareceu “a  fibela previsigótica” achada en Bueu, e ata acudimos á entrada do meu blog (1) para vela fotografía e comentar algunha cousa máis do tema.
Esa conversa levoume a pensar noutros achados relevantes, eses que un pequeno grupo coñece pero do que “ninguén sabe nada...” Estou a falar, por exemplo, do pote con moedas de ouro que atopou na veiga que tiña en Bueu B.B.M. e que “un de Beluso” que tiña un barco que traballaba na costa portuguesa foi o encargado de vendelas no pais veciño pouco a pouco (2).

Pote xerado por ChatGPT


O espolio non se cinguiu ao mencionado pote, e por citar algún máis nomearei, de forma xenérica, os achados nas veigas que noutros tempos foran poboados castrexos ou lugares de enterramento (mámoas). Estou a pensar polo Beluso, Cela, Cividade...  e facendo caso aos “disque” (como aquel que toca de oído e quere chegar a músico virtuoso...)

Imos darlle unha reviravolta ao tema, polo que porei telegraficamente uns exemplos sinxelos, pero documentados (3), de atopar “pequenos tesouros” en forma de cartos e, cumprindo coa lei, seren entregados ás autoridades.

  Achado de 20 pesetas – 1925 (4)

En outubro de 1925 un neno da Graña atopa na Banda do Río 20ptas (tres billetes de 5 pesetas, dous  de dúas e un dunha peseta). O rapaz entregoulle á súa nai  o diñeiro e esta fixo o mesmo na alcaldía (5) que emitiu un bando do achado. Apareceu unha veciña da Banda do Río, Lorenza Agulla, xustificando seren a propietaria polo o que alcalde lle devolveu os cartos alí depositados.

Achado dun billete do Banco de España (de  25 pesetas )– 1926 (6) 

En marzo de 1926 un neno de 7 anos atopou na rúa Montero Ríos un billete do Banco de España (25ptas) e que logo llo quitou unha veciña dándolle en compensación unha “perra chica” (1 céntimo). Coñecido isto pola nai do rapaz foi a pola muller e comezou con ela unha discusión subida de ton na que tivo que intervir o garda municipal, Manuel Palmeiro que se fixo co billete ata que a alcaldía resolvese o litixio.

O alcalde, Camilo Davila,  interrogou a todos os implicados e ao non poder clarexar a pertenza do billete mandoullo entregar á nai do rapaz que o atopara.

Achado de 10 pesetas  - 1928 (7)

En outubro de 1928 o fillo dun carabineiro do posto de Bueu encontrou 10ptas en metálico nunha rúa. Cantidade que, ao ser publicada pola alcaldía, foi reclamada por unha muller do Valado indicando que era o xornal que cobrara da fábrica de Massó e que que perdera facía cinco días. Todas as explicacións eran coincidentes: data de cobro e perda, posición e dobrado dos billetes, distribución das moedas (unha de cinco pesetas, outra de dúas pesetas e tres dunha pesetas) e características e defectos que tiña o sobre (xa que lle faltaba a parte superior).  

    Estando todo tan claro, o alcalde Camilo Davila mandou entregarlle as 10 pesetas a María Reimúndez, que así se chamaba a dona.

Achado dun billete de 50 pesetas – 1930 (8)
En xullo de 1930, sendo alcalde Francisco Domínguez Cabanillas, unha rapaza de Beluso, atopou na rúa E. Vincenti (fronte ao concello) un billete de 50ptas. Este quedou en depósito  e foi anunciado (9)  segundo a lei (Código civil, artigo 615).

Pasados case dous anos, no mes de decembro de 1932 e non ter aparecido o dono do billete, nai e filla reclaman que cumpridos os trámites agora son elas as verdadeiras propietarias da 50ptas.

Efectivamente o alcalde, Luís Prieto manda se lle entreguen.
 

Cartos nun paquete de tabaco  ± 1960 

Certo amigo meu, sendo rapaz moi novo andaba a gandulear polo peirao de Bueu (10) cando viu flotando no mar un paquete de tabaco de cor vermello da marca Jean. Cun pau logrou atraelo ás escaleiras do peirao e cal sería a súa sorpresa que tiña cartos en papel dobrados dentro. Todo contento levounos para casa e entregoullos á súa nai. Esta o que fixo foi darlle una berradura porque sabe deus onde atoparía o paquete... Non soubo que se fixo cos cartos e nunca preguntou...

  **********

Quizais haxa máis casos agochados polos andares do novo Arquivo ou pola memoria da xente, pero iso o deixamos para outras posibles entradas...
Non quero rematar sen facer referencia, e amosar o meu agradecemento (creo que compartido con moitos) ás persoas que atoparon cousas que son patrimonio de todos e o entregaron con xenerosidade: As columnas da domus romana que entregou Pin Cabanillas,  os elementos do 1º forno e alfar de Pescadoira por Manuel Vázquez Vázquez (11), aras romanas de Sabarigo e Meiro etc.   

 1-Entrada do 24 de febreiro do 2013 no blog  https://acidras.blogspot.com/ .
  2-Cunha comisión e polo peso en ouro…
  3-Para iso Bueu ten o privilexio de custodiar un Arquivo amplo no contido e xeneroso na custodia.
  4-Arquivo Municipal de Bueu (AMB). Carpeta 2609/20
  5-Nese momento estaba o tenente de alcalde Francisco Miranda era o alcalde en funcións
6- AMB Carpeta 2609/21
  7-AMB Carpeta 2609/22
  8-AMB Carpeta 2609/27
  9- No taboleiro de anuncios do concello e logo no mes de novembro no Faro de Vigo
10-Sempre gustou do mundo do mar e do ambiente mariñeiro. 
11-Que non só entregou ao Museo de Pontevedra senón que el e Pedro Díaz estudaron e publicaron no folleto: Noticia preliminar del primer horno y alfar de ánforas gallegas, 1988

08/11/24

 Días antes de se asinar a Constitución de 1812, pero co espírito que a guiaría emítese, por parte das Cortes españolas, un Decreto  autorizando á Rexencia do reino a permitir a celebración de feiras e mercados en calquera parte do territorio, previo informe da Deputación correspondente. No noso caso da provincia de Galicia e do Partido de Santiago de Compostela.

A recolleita de informacións das distintas localidades quedaban reflectidas no libro de “Feiras e Mercados” do concello de Santiago de Compostela. Parte da información fora recollida nun artigo de Ángel Rodríguez González publicado no Boletín da Universidade Compostelá de 1967-68 e titulado “Ferias en el partido de Santiago de Compostela en 1813” (páx. 357-283).

Debuxo de Pintos
No que compete ao Morrazo. recóllese que por esas datas que hai dúas feiras mensuais: unha na parroquia de Sta Mª do Campo, os 17 de cada mes (dura un día) e outra no Redondo de San Martiño de  Moaña, o 3 de cada mes (1/2 día). Dado que as distancias considéranse grandes, pois están a 2 e 1’5 leguas  respectivamente, os alcaldes dos concellos parroquiais de Bueu e Beluso solicitan establecer feira mensual na Barraca (os 24 de cada mes) e San Mamede (os día 7 de cada mes).   



08/09/24

Carlos e Xosé Velo
O número das personalidades da política, das artes e da cultura en xeral que nalgo máis da primeira metade dos anos trinta do s. XX andaron por estas terras de Bueu, e máis concretamente por Beluso, foi amplo e bastante relevante. Dende colectivo O mar por diante demos en dalos a coñecer como  o Grupo de Bueu. De cando en vez, por achados de distintas procedencias, temos o pracer de aumentar e documentar a algún membro máis. Hoxe é un deses días. Se na Entrada pasada engadimos ao músico e compositor Luís Brage, agora teño que facelo cun curmán do cineasta (guionista, director...) Carlos Velo Cobelas, tamén pertencente ao Grupo de Bueu.

Xosé Velo Mosquera
Estou a falar de Xosé Velo Mosquera. Si, Xosé Velo Mosquera (1906-1972), moi coñecido por ser un dos que artellou e realizou o secuestro en 1961 do transatlántico portugués Santa María. Pero tamén, sobre todo nas terras de Celanova onde naceu, como organizador das Mocidades Galeguistas e, con posterioridade xa no exilio por terras americanas, tamén o DRIL (Directorio Revolucionario Ibérico de Liberación) que aglutinaba a galegos e portugueses (H. Delgado, H. Galvao...) opositores ás ditaduras española e portuguesa.

Pero máis que sinalar a súa biografía ou matizando o seu perfil humano, cultural[1] e político[2] o que quero mencionar é a súa presenza e relación con Bueu.

Rómulo Gállegos e amigos en Beluso
Abril de 1935, sabemos que fora nomeado integrante  do Consello Nacional das Mocidades Galeguistas e por eses días casou con Jovita Pérez. Descoñecemos cal dos dous motivos o trouxo ese ano pola Praia de Beluso. Inclinámonos que por ser integrante do Consello das Mocidades Galeguista pois coas persoas que hai constancia que estivo foron un grupo de intelectuais e políticos venezolanos liderados polo escritor Rómulo Gállegos[3] e quizais ao través destes co compañeiro de Maruja Mallo, Alberto Fernández ‘Mezquita’ dirixente no POUM (Partido Obreiro Unificado Marxista).  Proba da relación son as fotografías en 1935 que de Rómulo e o seu grupo na Praia de Beluso foron feitas por Xosé Velo Mosquera e están no seu fondo do Museo de Pontevedra.

Outras coincidencias curiosas con este personaxe e Bueu (directa o indirectamente) son:

Seu primo Carlos estivo filmando no 1936 tamén pola Praia de Beluso e coñeceu aos Gállego e amigos...

A familia Velo emparentará coa familia bueuesa Bares. O fará en terras americanas ao casar Josefa Bares Cantabous con José Velo Temes.

Xosé Velo Mosquera como organizad

Xosé Velo con Julio Formoso

or do DRIL tiña unha relación moi fluída con Julio Formoso que era xornalista e xefe de comunicacións desa organización. Tamén pai do mozo, que vivira no pazo do Casal de Bueu, que fora á escola de D. Julio na Graña, con amigos que o lembran... chamado Xulio Formoso[4]... 

Quizais por iso din que o mundo é un pano!



[1] “Profesor e poeta” reza na súa esquela.

[2] O podedes facer ao través das publicacións de Aser Álvarez, Antonio Piñeiro e outros.

[3] Con posterioridade sería presidente de Venezuela.

[4]Un amigo, Paco Rodríguez Pastoriza, falando de Xulio Formoso nunha charla no 2020: https://youtu.be/HCBU_7ez7Ao

01/09/24

Non é a primeira vez[1] que falo desta pequena peza musical, pero si dende o punto de vista do autor e como reclamo para rescatalos do esquecemento.

Luís Braxe.

Luís Rafael Brage (Braxe) Villar (1886-1959), músico e compositor galego e director de bandas de música como La Lira de Ribadavia. Moi coñecida a súa música, a destacar a rapsodia galega para bandas, Follas novas,  pero non tanto ao músico por razóns que mencionaremos.Pois ben, Luis Braxe[2] foi un dos personaxes que poderíamos engadir ao que os amigos de O mar por diante demos en chamar “Grupo de Bueu”: Rómulo Gállegos, Maruja Mallo, Mezquita,  Carlos Velo, José Suárez etc. todos eles relacionados coa literatura ou as artes no seu máis amplo abano e que nos anos trinta do século XX pasaron pola praia de Beluso.

Descoñecemos a relación de Luís Braxe con todos os mencionados eos que non: Gonzalo Torrente, Federico Ribas, Johan Carballeira...  Ideoloxicamente encaixaba con todos eles, era un activista cultural e, por enriba de todo, republicano, o que lle supuxo anos despois ser condenado “a morte, logo o cárcere e, finalmente, o ostracismo oficial e, na práctica o remate da súa carreira oficial”(Ferreiro, 2020).

A súa consideracións ideolóxica non foi obstáculo para que nas súas vacacións en Beluso mantivera unha boa relación coa familia Lago-Carballal, propietarios de salga e conserveira en dito porto. Na súa estancia do 1933 escribe unha pequena peza para ser estreada no Salón (Baile) Guerra  na Ruanova de Riba baixo a dirección de Salvador Lago Carballal, da man de “Xuventude Católica” que por esas datas dirixía seu irmán Francisco Lago.

 

A peza leva o título Belusana[3], da que saibamos[4] non se conserva a partitura orixinal, é unha muiñeira  da que Luí Braxe compuxo música e letra[5], e que o seu biógrafo David Ferreiro clasifica como composición de Música de cámara e de salón[6].



[1] A última no libro Bueu. Outra maneira de soñar: Historia do cine e do teatro. Edit. Concello Bueu, 2024.

[2] Na grafía do cartel no Beluso de 1933.

[3] Rexistrada no SGAE co mesmo nome.

[4] Pode que algunha copia desaparecese como refugallo cando se tirou “case todo” das casas dos Carballais. Manteremos a luz acendida para ver se aparece algún día!

[5]Aínda que a Muiñeira é esencialmente instrumental, atópanse algúns temas con letra que canta un coro ao unísono da gaita” (Espinosa, 1940).

[6] Luís R. Brage Villar. Obra e memoria de David Ferreiro Carballo. Enlace para baixar o libro en pdf: https://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2020_Luis-R-Brage-Villar-Obra-e-memoria.pdf