Darío Xohán Cabana e Bon (Beluso)

 Unha triste noticia para a cultura galega chegou esta semana. O falecemento do escritor e académico Darío Xohán Cabana Yáñez.

O que poucos saberán é que Darío casou en Bon-Beluso, un 10 de febreiro de 1974, coa bonense Amelia Outeiro Portela.

No ano 1996 un amigo común (José Luís Fernández Aldegunde) púxonos en contacto; e nunha escapada a Bueu, Darío achegouse a falar da súa obra co alumnado do Colexio Público (agora ‘A Pedra’). Foi un día importante para a rapazada, para nós e para el tamén (así nolo dixo). Un dos motivos que tiña para este goce, a parte da actitude favorable dos pequenos, era o comprobar que todos o coñecían ao través do libro “O avión de Cangas” que leran e dun Candil dedicado e reducido para a ocasión,

Dende aquí queremos achegar as condolencias á súa familia e desexarlle que D.E.P.

Para ver o Candil premer aquí:

http://bueu.esy.es/Revistas/O%20Candil/DarioXoan.pdf

Cruceiros esnaquizados. Misterio resolto

De O Candil nº 20

 

 Dende hai anos, moitos cidadáns viron con pena a desaparición ou desfeita de elementos pertencentes ao patrimonio de todos. Os por que? que isto xera son moitos, pero case que nunca contestados e, co gravame, de que o tempo os oculta da memoria colectiva.

Por poñer un exemplo de Bueu, fixarémonos no Viacrucis ou camiño con cruces que no seu día, finais do século XVII, mandara facer o abade de Bueu Fernando de la Rúa Freire e Andrade que ía dende a igrexa de San Martiño ata a de Santa Cruz. Das dezaseis cruces que o conformaban só queda o cruceiro que está fronte a capela de Sta. Cruz e algún que outro mastro (fuste ou columna) e algún baseamento (plataforma) ou pedestal. Todos os demais elementos desapareceron; a última cruz non hai moitos anos.

Pero que pasou? Cando e quen é o responsable? A estas e outras preguntas atopamos resposta no oficio que en 1881 o abade de Bueu, Manuel González, lle envía ao alcalde Narciso Galup Vergés e que a continuación transcribo:

“Sr. Alcalde Constitucional de Bueu: O que subscribe, rexente eclesiástico de Bueu, pon en coñecemento da superior ilustración de Vd. que habendo chegado ao seu coñecemento, que un demente da supra dita parroquia, despois de ter derribado varios cruceiros ou crucifixos da casa titulada Sta. Cruz, destruíu o dezanove do presente mes de xaneiro o que estaba na estrada que parte da Praia a esta igrexa do meu cargo e sendo un deber de todo bo cidadán poñelos en coñecemento das autoridades competentes, o poño en coñecemento de Vd. A fin de que ese demente chamado Manuel del Río (alias o Chollo) non ocasione no sucesivo danos que haxa que deplorar. Deus garde a Vd. moitos anos para ben deste distrito. Xaneiro 24 do ano de 1881== Asina: Manuel González”  

Graza a isto tamén coñecemos que no cruce do camiño da Igrexa coa estrada a Aldán (actuais rúas Alexandre Bóveda e Pazos Fontenla) houbo un cruceiro. Cruceiro este que o tempo fixo de novo, cambiando a situación, na barriada de Pescadores.

Referencia á desfeita do viacrucis a podemos ver de novo case setenta anos despois (1948) cando outro párroco de Bueu, Ángel Rama Lestón lle envía unha carta ao alcalde José Mª Massó para agradecerlle que este lle comunicara o proxecto de construír unha nova “capela-ermida na mesma paraxe na que estivo emprazada a anterior dos Santos Reis e baixo a mesma advocación titular” que fundara Fernando de la Rúa. Da capela vella lle di que “de cuxos vestixios só quedou o recordo flotando no ambiente [...] abrigo a esperanza de que haberá de quedar resgardada para sempre de toda incuria e espírito demoledor, que parece cebouse nas obras públicas realizadas polo D. Fernando nesta parroquia; cal aconteceu tamén cos cruceiros das estacións do Viacrucis erixidos por el en 1681 desde o templo parroquial desta vila ata a capela-ermida de Sta Cruz, fundada ase mesmo por el en 1671, e dos cales só queda en pé  o que está fronte ao portal exterior desta capela, e tal vez o do Enleito, e algunhas varas doutros, pero tronchadas, como se quedaran para testemuñas dalgún furor iconoclasta que pasou pola localidade”. 

Arquivo M.Bueu 147/1

Arquivo M.Bueu 147/1

Arquivo M.Bueu 4054/23

 

José Mª Estévez Castro - outras cousas

Delegación do Padroado “Rosalía de Castro” en Bueu

José Mª Estévez estando en Caldas de Reis, terra da súa muller María Mosquera, co amigo Rodríguez Buján, nesas datas Coordinador do Padroado Rosalía de Castro, este lle manifesta a utilidade de que en Bueu houbera unha delegación do mesmo.

Nada máis chegar a Bueu contactou con Juan Cestay, Manolo Ríos, Pepe Santos e Rosendo Corral e xuntos constituíron un núcleo do que el era o Delegado.

En carta (imaxe-1) de xuño de 1971 ao Presidente do Padroado, José Mª expón razón e persoas que conforman o grupo de Bueu. Días despois recibe carta (imaxe-2) do Secretario da institución, Oscar Fernández Refoxo, dándolles a benvida e que contaban con eles “pra os feitos do padroado, encamiñados todos a “mentalizar” na idea do que Galicia debe ser, a todos os galegos”.

  

José Mª Estevez, libreiro

Dende hai uns anos que merquei unha tarxeta enviada polo bueués José Mª Estévez á Editorial

Ruíz Romero en setembro de 1935. O facía para encargar algúns dos libros que se utilizaban por esas datas nas escolas: “Preparatorio” e “2ª Grado” da editorial mencionada

Para min o relevante era  o selo da Librería de José Mª Estévez (pois descoñecía, ata facía pouco, ese dato). Aínda que algún amigo me di que o importante é José Mª Estévez con selo republicano...  Gañas de marealo conto!

Morte de Matilde Bares

 Ata non hai moito tempo pouco se sabía dos últimos anos da mestra Matilde Bares Giráldez. Imos dar un pouco de luz, aínda que sexa intermitente, dende os actos da homenaxe do pobo de Bueu á insigne profesora ata o seu pasamento.

Ás 9:30 horas do 16 de marzo de 1932 celebrouse, no Salón Paraíso de Bueu, a Homenaxe a Dona Matilde Bares, cunha Función Benéfica a cargo da Compañía de teatro «Agrupación Madrid» con unha Orquestra, representación dun drama e dun xoguete cómico e exhibicións de baile de salón. O día 11 de novembro, día de S. Martiño, patrón de Bueu, descubriuse a placa da fachada principal da súa casa.

Sabemos que en 1933, xa octoxenaria, vivía na planta superior e decidira alugar o baixo da casa para o que puxo un anuncio, como moito curioso, pois alugaba un amplo baixo na rúa Matilde Bares e para informarse había que facelo coa súa propietaria, Matilde Bares.

   Nese mesmo ano, como remate dos actos de agasallo a Dona Matilde, e coincidindo coa onomástica da profesora (Sta. Matilde é o 14 de abril), acudiron á súa casa o gobernador, autoridades locais e provinciais así como ex-alumnos para entregarlle un álbum asinado por moitos destes. A sinatura do álbum levaba parella a aportación dunha cantidade, a vontade, de cartos.

A 11 de abril de 1935 asina en Cangas ante o notario Hipólito Hermida Ouviña a venda da casa ao médico Luís Pimentel Gil. Ela xa non vive en Bueu, uns dicían que marchara a Vigo, outros para “fóra” (sen aclarar), que estaba nunha residencia (tamén sen achegar ningún dato), etc.

Asilo do Camiño Novo-Santiago 1980

O que si podemos aportar agora é que en 1938 levaba un tempo na casa “Asilo das Irmás de anciáns desamparados” do Camiño Novo (actual Avda. Rosalía de Castro) de Santiago de Compostela e que faleceu nese establecemento asistencial ás catro da mañá do día 29 de xuño, a idade de 85 anos.

O seu cadáver recibiu posterior sepultura no Cemiterio Xeral compostelá (actual Parque-cemiterio de Bonaval).

Como bueuesa e muller relevante que foi, descansa preto do Panteón dos Galegos Ilustres. D.E.P.

 

 

Cemiterio de Bonavan no 1980

 

«Onde dixen digo, digo Diego» sobre a Exposición de Londres-1914

O 11 de maio de 2014 fixen unha entrada neste Blog titulada “O Alcalde de Bueu encarga fotos para unha Exposición en Londres”. Nela aportaba hemeroteca pola que o alcalde encargaba ao fotógrafo Pintos unha reportaxe fotográfica de Bueu para a dita Exposición.  

A precaución levoume a dicir que: “Probablemente as fotografía se fixeran máis non temos constancia de se chegaron ou non a ser enviadas”.A resposta de quen fixo as fotos e cales eran estas, estaban á vista de todos na revista Vida Gallega na páx. 16 do Número 58 saída o 25 de xuño dese ano de 1914.  Eu aínda tardei uns meses en decatarme que polos meus apuntes andaba a solución. Pero como “a cada porco lle chega o seu San Martiño” pasou o tempo, probablemente cebándose, e agora lle chegou o momento, sen cerimonia premeditada.

Nesa revista podemos confirmar cales foron as fotografía elixidas e cal o fotógrafo: E. Díez, e non o Pintos que indicaban outras publicacións.

Todas as fotografías son coñecidas ao través das redes, pero o relevante agora é que coñecemos, como valor engadido, que estas foron como expositor cara o mundo das marabillas dunha vila coma Bueu.