22/02/24

 Quizais debería nomear á familia do último propietario salgadoiro, José Fazzina Ambroggio, e así moitos saberíades mellor dos espazos dos que imos a tratar.

Pero para ser xustos, o que mandou construír, un lustro antes do s. XX, a fábrica de salga na extrema de poñente da praia de Loureiro-Bueu foi Francisco Ferrer Casellas, natural do Caramiñal.

Pouco despois, dous dos seus fillos, Francisco e Mamerto, fanse cargo da salga. Ao precisar outra vivenda o maior, Francisco Ferrer Ferrer, envía a mediados de abril de 1901 unha instancia ao alcalde Miguel Nogueira para que lle concedesen licencia para construíla nun terreo recentemente adquirido lindeiro coa salga e coa estrada Pontevedra-Cangas, no mesmo lugar de Loureiro.

Pola súa localización na zona marítima derívase a petición á axudantía militar de mariña que respondeu ao pouco tempo afirmativamente. Tiveron que presentar un plano de obra[1] e así comezou a mesma a toda presa, coa fatalidade que unha parte colapsou sepultando ao salgadoiro que se salvou de ‘milagre’, (Entrada do blog en agosto de 2014: A Virxe do Perpetuo Socorro salva a un salgadeiro en Loureiro[2]).

Tras este accidente paralízase a construción e tardaranse 4 anos en presentar outros planos, esta vez máis elaborados, para construír a vivenda. Tras repetirse os procedementos esta levántase con lixeiras modificacións como pode comprobarse na actualidade. 

 

Nota: Da salga e vivenda primixenia non se conserva case nada pois hai no seu lugar un bloque de apartamentos.

 


Ano 1952

Na actualidade

 

01/01/24

Falar das fábricas de curtidos en Bueu é algo que non está gravado no maxín de Bueu como pobo. Pero si podemos confirmar que houbo momentos da súa historia nos que os goldreiros ou curtidores traballaban o coiro nas súas casas de Bueu, Cela e Beluso.

Real de Legos-Bueu- Catastro Ensenada 1752
Se ben é certo que o facían ao por menor case sempre como algo complementario ao seu oficio de zapateiros. Destes, poderiamos facer unha relación de pouco máis dunha ducia sacados do Real de Legos do Catastro de Ensenada de 1752: como Agustín Estévez de Soutelo, Alberto de Otero de Meiro, Julián Juncal da aldea de Pedreiras, Patricio Gallego de Cela, Antonio Estévez, outro que vivía na Rosa-Beluso etc. Aínda que non había grandes diferenzas, non todos traballaban a mesma cantidade de peles polo que a ‘utilidade’ que lle adxudicaban de impostos a cada un ía dos 30 aos 70 reais/ano.
AHPP-Escr. Benito de Aris-1837 Venda Fabrca. curtidos

De grande fábrica de curtidos temos, no primeiro terzo do século XIX, como propietarios dunhas instalacións na antiga rúa Berrón de Pontevedra,.á dona da salga da Praia de Beluso, Mª Rosa Avalle[1] viúva de Pedro Plá.

Mais, Houbo fábrica de curtidos de certa entidade en Bueu? A resposta pode deducirse dunha solicitude para facela en 1883 na casa que hoxe aínda se coñece como a de “Pin Cabanillas” en Pescadoira. Casa que foi primeiro salga (1806) de Vicente Freire e Mª Alberta Otero e que logo pasaría a José Domínguez Fontenla que a mediados do XIX tivo unha pequena fábrica de curtidos aproveitando as pías para os procesos químicos e lavados das peles.

A grande fábrica de curtidos quixeron montala, en 1883, ampliando esta os señores Alejandro López e Salvador Ferradás, para o cal pediron á alcaldía autorización, que non lles foi concedida, nos seguintes termos:


que na casa almacén dos herdeiros do finado José Domínguez situada en Pescadoira fóra do centro da poboación, teñen proxectado establecer una tenería[2] para o curtido de coiros ou peles e modificar
algúns dos pilos ou chancas que xa contiña por terse exercido antes de agora a mesma industria no oficio; pero como ademais séxalles preciso reformar a súa fachada e para elo necesiten o permiso conducente con acordo ás ordenanzas municipais do concello aprobadas pola superioridade, se ven na necesidade de recorrer a V”.

 Para finalizar cabería preguntarse se hai outros indicios relacionados coa actividade do coiro nas parroquias de Bueu. Quizais a toponimia puidera dar algunha pista; que eu saiba, e sen moita relación coa industria dos curtidos, hai unha parcela nas Meáns chamada “Lavandeira” ou “Pozo de Coiro”.

Outra referencia ven da sabedoría de Belarmino Barreiro quen ouvira dicir que as donas dun muíño do río da Devesanova-Cela, ‘As Pelonias’, tamén se dedicaron ao curtido da pel.

Nota: Esta entrada, feita no marzo do 2003 e activada automaticamente  agora foi completada con outras aportacións documentais e formou corpo dun artigo na revista Cedofeita de Lérez-Pontevedra, Pode lerse ou baixarse en: http://bueu.esy.es/Documentos/Autoresbueue/Arturo%20Cidras/Cedofeita-2023-Curtidos.pdf

 



[1] Ela e os seus fillos vendérona por 10.000 reais, o 13 de abril de 1837, a Bernardo Echevarría, outro empresario dos curtidos.

[2] Fábrica de curtidos.

21/12/23

 Sirvan estes días de “paz e ...”, con que se propón o Nadal, para manifestar a situación doutros colectivos menos favorecidos ou simplemente non ben atendidos, que teñen que usar esa arma, a folga, que ninguén quere pero que facilita melloras no laboral e nas vidas dos traballadores. Non sinalo aos do transporte urbano de Vigo, que tamén. Nin ao colectivo de bombeiros galegos, que tamén. Nin aos de Alcoa, Hiperxel, etc. que tamén. Un Feliz Nadal e, sobre todo, un mellor 2024 que falta lles fai.

Pero non quixera deixar de aproveitar este tema para achegar unha folga no Bueu de 1932. Folga da patronal do transporte, si, pero folga. O que nos servirá para coñecer aos 9 empresarios de concesións de transporte público, así como os métodos represivos e ameazas gobernativas para os que a secundaran.

Telegrama do gobernador civil aos alcaldes: “ Deberase notificar propietarios empresas autos públicos que no procede secundar huelga contra aumento de tributos y en caso de ir a ella será propuesto a ministro gobernación aplicación ley defensa requisitoria previniéndole que para la prestación del servicio a que se dedican le será concedido el auxilio por la autoridad xxxx a sus órdenes debiendo denunciarse a los infractores esta orden”.

Informados os transportistas de Bueu

-         - José Cerqueiro                      - Francisco Escáneo            - Benito Estévez

-         - Segundo Filgueira                - Manuel Ríos                       - Eugenio Novas

-        -  Gabriel Álvarez                     - E. Piñeiro                            - Jesús Barreiro

 A  Desta actuacións e ao través dun decreto emitido por parte do Alcalde Luís Jesús Prieto só hai constancia da requisa do transporte PO 3172,  por reclamación dos cartos que por ese servicio se lle debían ao chofer do mesmo.

Co tempo, como veremos outro día, hai máis requisas destes medios...

Agora, esteades en folga ou non, desexarvos unhas boas e felices festas coa compaña dunha mellora laboral e/ou vital.

Apertas!

08/11/23

 Relacionar Bueu coas anguías soamente ocorreríaselle aos rapaces da Banda do Río ou da Praia que apañaban nelas onde desaugaba o caño da fábrica de Massó (con refugallos do peixe) ou no río Bispo, principalmente na desembocadura (pois tamén chegaban sangue e vísceras do matadoiro que había detrás da Bicha e do Hostal Estévez, hoxe hotel Incamar).

Pero Bueu e as anguías teñen outra relación que rescato grazas a amigos como Miguel Loira e José Casaleiro:

Alá, a mediados dos anos sesenta do século pasado, chega un holandés a Bueu cunha maleta cargada de documentos e ideas para dedicarse á pesca da anguía. A primeira dificultade que se atopa é onde deixar gardados, de forma segura, os documentos. Coñece a Manuel Loira García, persoa que lle permite gardalo na súa casa e aos que pode acceder cando os precisa. A amizade entre ambos fixo que o ‘Holandés’, pois así o coñecían,  lle ofrecera participar no negocio que o trouxera por estas latitudes: a pesca da anguía ou eiroa. Manuel Loira e á súa muller Josefa González xa bastante tiñan con atender ao seu barco e negocio do polbo, polo que rexeitaron a oferta.

Co tempo o ’Holandés’ atopou un socio inversor, José Casaleiro Domínguez, dos “Guerra” de Beluso.

Xa en compañía trouxeron un barco de Holanda que se chamaba “Bernardo”[1].

Logo dun tempo de preparación no porto de Bueu, foi definitivamente despachado na comandancia de Vigo para a pesca da anguía (eiroa) no esteiro e na parte baixa do Miño[2]. 

O método de pesca utilizado eran a arte das nasas[3].

Nasa da anguía coa 'moleira' ou pedra de lastre

O destino da anguía e das angulas era a exportación cara os Países Baixos, grandes consumidores deste produto.

O que prometía seu unha revolución no negocio da pesca artesanal de río quedou practicamente nun intento frustrado. Pois só houbo unha marea de pesca do buque 'Bernardo' en augas do Miño.

O motivo foi que os seus armadores no accederon á chantaxe dun militar portugués que quería participar das ganancias coa promesa de facilitar a pesca. Este, en represalia e no que foi considerado un acto de piratería, mandou queimarlles as nasas.

Ante ese panorama hostil e belixerante abandonaron o caladoiro para sempre xa que o próximo en arder podería ser o barco...

O ‘Bernardo’ pasou logo a traballar como remolcador en Vigo. Nel traballaron algúns veciños de Bueu e Beluso como, durante un tempo, o fixera Gaspar Barros.

Logo marchou para Vilagarcia, onde traballou como remolcador dunha barcaza-draga que estaba a limpar os fondos da ría de Arousa.

Aí xa lle perdemos a pista ao ‘Bernardo’....



[1] Na honra de Bernardo de Lippe-Biesterfeld (1911-2004) que era príncipe consorte dos Países Baixos tras o seu matrimonio coa reina Juliana.

[2] O Miño era e é unha das zonas máis importantes de anguía de España.

[3] Fundamentalmente de vimbios pero tamén as hai de rede, láminas de madeira etc.


09/10/23

 Vou tratar de explicar[1] o que ao longo dos anos as xentes de Bueu entendían cando falaban do Desencravo.

Para os nosos mariñeiros o Desencravo non era falar da Semana Santa, da dor da Pasión, dun Cristo articulado ao que se baixaba da cruz como en moitas vilas galegas[2] e do centro e sur de España, onde o veneran e procesionan por esas datas.

Para os mariñeiros de Bueu O Desencravo  era unha celebración anual que comezaba na tarde-noite do día 1 de febreiro de cada ano e duraba case toda a noite. Costume antiga motivada polo comezo da veda e peche da colleita da pesca da sardiña.

O Desencravo é unha metáfora da separación por un tempo dos compañeiros que compartiron traballo no barco, pero tamén de reconstrución de esperanzas  futuras de novos e mellores tempos.

Consistía nun compartir caldeirada e viño nas tabernas como as de Claudio Agulla,  Alejandro López, Miguel Nogueira, Ruperto Rajoy, Antonio Domínguez... ou no dicir do xornalista: do Capelán, do Rabuxo, da Mundina ou a de A Lera.



[1] No 1903 o correspondente en Bueu, L.D., do xornal La correspondencia Gallega tamén o citaba entre outras noticias (1-2-1903 páx. 2).

[2] Lembro o asombro, dun neno que era, de ver cravar e desencravar un Cristo na capela da Encarnación de Celanova que logo baixaban a San Rosendo.

01/09/23

 Xa chegou setembro e comeza a preparación do curso escolar para os nosos cativos (e non tan cativos…). Vexo a uns nenos xogando na fonte que hai entre a praza de abastos e o Centro Social. Seus país que deben estar pola zona pero non se mira a ninguén que os atenda. O máis pequeno agárranse á dorna con forza pois estivo a piques de caer... 

Poño a mirada no neno e na dorna... e tamén respiro tranquilo. Pero a imaxinación voa e miro a dorna nun pedestal máis alto, onde non lle chegaría o neno. Case á vez xórdenme dúas preguntas, das que resulta que tamén me saen as respostas que pensaba tiña esquecidas. Quen puxo a dorna aí? Cando? E sen pararme máis deixei que os nenos seguiran navegando na dorna emulando ao apóstolo Santiago.

 Nota: Por se alguén non se acorda ou non o sabe a dorna está aí dende o 11 de novembro, día de San Martiño de 1945 e foi unha doazón persoal do por aquel entón (e moitos anos máis...) era alcalde de Bueu, José Mª Massó.

Como xustificación poño o anaco de acta da sesión do 13 de decembro de 1945 onde nolo aclara.

E xa postos, con preguntas e respostas, subindo polas escalas aos andares altos do concello hai un escudo de Bueu de madeira que ten na súa extrema inferior a data de 1838. Quen o puxo? Cando? Estivo sempre aí? Por que esa data?

Respostas: O mandou poñer o mesmo alcalde antes citado (Massó) pero pagouno o concello de Bueu. A data exacta de colocación non a sabemos pero si que se acordou encargalo na sesión do 12 de setembro de 1946 e que era para pór na sala de sesións do concello.


 O do número 1838 é un erro pois sempre houbo a crenza de que o concello tal como o coñecemos comezou nese ano con Salvador Marty como alcalde (así aparece nos listados municipais). Máis a realidade é que tería que pór 1836 e, como primeiro alcalde, a Juan Fontenla Sotelo xa que foi comisionado para o cargo o 8 de decembro dese ano.

 

Nota:

Por se algún desexa entreterse, pode buscar as moitas diferencias entre as fotografías das dornas. Seguro que pasará un rato entretido e sacará unha reflexión interesante…