San Vir-Elas de Bueu

Dende os anos vinte do século pasado o santoral bueués ten un santo máis. Coñecido por todos os seus devotos como San Vir-Elas. Ata a eliminación do local do “Círculo Náutico de Bueu” presidiu unha das súas paredes nun cadro que se lle atribúe ao eximio debuxante Federico Ribas. O cadro pintado con técnica de tinta e grafito sobre papel de 60 x 43 cm, actualmente nos depósitos do Museo Massó de Bueu.

Fai anos o poeta Luís Ríos Dopazo escribiu sobre a orixe de San Vir-Elas e ese documento é o que lles transcribo a continuación para que aquel que non o coñeza decida poñelo ou non na súa lista ou santoral particular:

Copia cedida por Manuel Aldao

"Hoxe en día aínda podamos dicir que, sen matinar niso, sae para fora de nós unha devoción para pór diante das bruxas e os trasnos, vagarosos por camiños e encrucilladas, velas e candis para facerlle dar viravolta. Por elo, coido que a miña historia é auténtico enxebrismo galego anque mesturada e chea de paganismo celta.

Isto aconteceu cando nunha partida de dominó hai un dos xogadores que non lle vai na boa e a carón del está un home como Federico Ribas. Este nacera en Vigo no 26 de novembro de 1890 e tiña sona de ser home moi culto e de moita resonancia pois no seu tempo salientaba como debuxante tanto nas Américas como en España. En Francia chegou a ser director artístico da revista parisina “Mundial”; traballou en “Elegancia” e tamén colaborou na “Le Rire”, asínesmo que noutras editoriais.

Pois ben, este Federico Ribas pasaba os veráns en Bueu xa que era meirande compañeiro do señor Gaspar Massó. O Federico despois de terminar de comer acompañaba ó señor Gaspar ao Casino a tomar café e presenciar a partida de dominó. Era o Ribas un espectador atentiño, oíndo e matinando sobre o que dicían os uns e os outros entorno do xogo.

Un día sucedeu unha cousa extraordinaria, que motiva o que hoxe eu poida facela historia que estades e ler. Todo sucedeu así, e diso, humildemente, damos testemuña para a historia

Un dos xogadores, Barreiro o da Bomba, pois por tal era coñecido no pobo xa que usaba dito instrumento para despachar gasolina, cadrou que tiña mala sorte no xogo -”non lle ían” -; sempre lavaba malas fichas, aforcábano os dobres, e o bo do home, cando alguén lle dicía:

- “ Moi mala sorte tés, Barreiro”.

El sempre respondía:

- “ San vir elas”.

A cousa estaba feita. O xenio creativo do Ribas, que escoitaba calado, fixo e encargouse do resto. Un día chegou ao Casino cun debuxo que podedes ollar aquí a beira. Eu ata coido que semella un pouco ó señor Barreiro. O debuxo representa o “San Vir-Elas”. O “santo” amais da coroa ten uns guedellos e barbas fenicias, na man esquerda un tazo de café fumegando e na dereita un caxato de peregrino onde prende a soga que aforca o malpocado seis dobre, ingrato e desagradecido ser das partidas de dominó, de estraña cachola, ollos pechos e brazos de pito morto.

Como todo “santo” que se respecta ten a cintura de corda e nun extremo cólgalle e pende unha cabeza de allo, remedio probado encontra das bruxas.

Noutro lado ten un chaveiro onde pende un aviso da meirande importancia prós devotos: ”Pechade sen preguntar”. Primeira orde do “San Vir-Elas”, coido eu, a todos os xogadores de dominó e que pescudan aforcar o seis dobre. Non podían faltarlle ó noso santo “un par de anxos volvoreteiros e a serpente pecaminosa”.

Cando o “San Vir-Elas” estivo entronizado no Casino axiña os devotos do pobo encomezaron a traerlle ofrendas para que lles dera sorte no xogo. Uns era un tomate, outros unha cebola, mais sempre eran os mellores produtos da eira pois o retranqueiro “San Vir-Elas” non se deixaba amadurar por cousa ruín.

Asegundo os mais eruditos investigadores do “santo”, o primeiro milagre seu pasoulle o compañeiro Américo, bo home e mellor “peixe”. O Américo é bo católico; vai a misa e confesa, como todo católico, unha vez por ano si non hai perigo de morte, que nese caso faino cantas veces faga falta.

Un día asegundo el me contou, estando solteiro, acompañando a súa moza a casa ollou un limoeiro extraordinario, propiedade da nai da rapaza, cuns limóns de moito nabizo. Xogando coa sorte, roubou un limón e levoullo o “San Vir-Elas”. Ofrecer o limón e ter sorte no xogo foi todo un. El non cree nas bruxas pero ese día xogando o xulepe foi a primeira vez da vida en que gañara tanto carto. E din que berrou:

-”San Vir-Elas, eu non creo nas bruxas, mais desde este intre en ti fago confianza”.

Foi pasando o tempo e a devoción o “San Vir-Elas” foi esmorecendo. O santiño ollaba saír e entrar a xente no Casino, mais ninguén rogaba unha caridade. Eran tempos de apandar ata para os santos, pero o “San Vir-Elas” sabe agardar. En efecto, un bo día unha pandilla ollando ó “santo” cheo de teas de araña decidiron limparlle o polvo e o barro; deixárono novo do trinque. Logo, propuxeron de común acordo facer algo por el.

Respectar a tradición? Organizar algunha cousa nova? Venceron os innovadores, os de esperanza no futuro; había que sacar o “San Vir-Elas” a asollar un pouco, pois xa facía moito tempo que non vira o sol o probe do santo. Cousa feita. A semana seguinte da festa de Santiago no monte Hermelo, fixeron os seus devotos unha festa campestre acolá enriba con todo boato necesario. Ben, non pensedes mal. Non houbo misa, pois os santos enxebres non están canonizados. Sen embargo, a romaría foi de moito pistón. Tocaron os gaiteiros do Axuntamento, houbo sardiñas e costelas de porco asadas con vides de viña e carolos de millo, como nos tempos vellos. Todo foi mesturado co bo viño de Cela e daba xenio ollar a todo o mundo brincando ó son das muiñeiras e a xente ruxía e ruxía ata o ceo como diría Castroviejo.

Desde aquela, o “San Vir-Elas” ten a súa festa na primeira semana de agosto. Eu agardo o día no que o “San Vir-Elas”, aínda que sexa quedando fora da porta de Igrexa, teña a súa misa malia o seu enxebrismo, e a quen o pobo llo deu o Señor o bendiga.

Feito polo devoto do “San Vir-Elas”

LUIS RIOS DOPAZO