01/04/21

Médico da Inquisición contra abade de Beluso – 1691-1693

 Fai 330 anos o Tribunal da Inquisición de Santiago de Compostela declárase incompetente nun preito que o enfrontaba coa xurisdición eclesiástica. Este fora promovido, e posteriormente apelado, por Juan Antonio Posse de Soto contra Benito de Mondragón, abade de Santa María de Beluso. O demandante, Juan Antonio Posse, era médico titular do Santo Oficio da Inquisición de Santiago que reclamaba unhas herdades de Figueiro, Rubín e Nogueira, lugares de Bon (Beluso).

A resolución dos xuíces foi exemplarizante xa que non só se declararon incompetentes na desputa entre institucións, senón que “condenaron ao demandante ás costas  persoais e procesais, o multaron en certa cantidade de mrs’ e outras cousas que dito auto conten”.

A partires desta noticia precisaríanse moitas aclaracións sobre a mesma. Pero logo de tantos séculos non é doado preguntar e responder de feito contundente  e documentado a todos os interrogantes que puideran xurdir.  

Tratarei de buscarlle resposta ou polo menos dar pistas, a tres preguntas que me fago:

-         Cal é a relación de Juan Antonio Posse con Beluso como para dicir que esas terras eran súas?

Pazo do Souto

Na ampla documentación manexada nunca apareceu relación directa ou indirecta con Juan Antonio Posse de Soto médico do Sto. Oficio da Inquisición de Santiago e señor do pazo do Souto en Sísamo-Carballo. Polo que as miñas pescudas foron por coñecer quen fora a súa muller e se esta ou a súa familia tiña relación con Bueu.

Atopei que esta chamábase Mª Antonia Freire de Castro e Gesto. Ata aquí nada relevante pero ao ver o nome da súa nai acendeuse a luz de posibles pistas: María Freire e Andrade.

Tendo en conta que, por esas datas, o abade de Bueu era o Comisario do Sto. Oficio D. Fernando de la Rúa Freire e Andrade e que este era moi dado a utilizar a súa influenza para facerse con moitísimas propiedades de forma cando menos que sospeitosa...

Moita coincidencia que pola deriva que leva, pouco documentada, non gusto de afondar.   

-         As terras en litixio seguiron pertencendo aos Mondragón?

Nun primeiro momento a resposta é clara que si, pois o tribunal declarouse incompetente no litixio e polo tanto seguiron pertencendo aos beneficiarios da fábrica de Sta. María de Beluso.

Dicir que este Benito Mondragón citado na sentencia (houbo outro co mesmo nome e apelidos a finais do s. XVIII e principios do XIX) que doou á igrexa de Beluso algunhas das terras que posuía, como a tomada de Baliños en 1671.

-         Sabemos algunha referencia máis desas tres herdades?

Con toda probabilidade haxa máis referencias pero citarei, a modo de exemplo, un documento aparecido século e medio despois nas que se describen dúas das tres.  

Atopámolas dentro dos ‘bens raíces’ da zona de Beluso da Liquidación e partillas de Dna Mª Rosa Avalle, viúva de Pedro Plá, aos seu fillos en 1842:

- “En baldemaría del expto lugar de Bon terro a labradío dela semba de tres cuartos, da por la parte del norte con el Río de Rubín, por la del sur con riego de agua, por la […]; de pensión al foral de requeijo del Marqués de Castelar de que es cabezalero José Ferradás seis concas y cuarta de mediado; al de la fábrica de esta parroqa dos más y media cuarta dela misma especie; y un real y dos mrs a la Capilla de la concección de Ximeu: valor liqd cuatrocientos noventa y dos”

-         - “En donde se nombra Figueiro comprendido en el refdo lugar de Bon en Ysqueiro do valo, medio ferrado y cuatro varas labradío, limita por la parte norte con camino común, por la del sud con vallado y sanja, por la de levante con terrenos de los herederos de Vicente Carballo y por el poniente con otro de los mismos y de Bartolomé Menduíña, tienen de pensión medio ferrado de mediado de primicia de la cual se regula en tres cientos cincuenta rs” vn”

 

Nota: Para acceder á documentación orixinal que hai no Arquivo Histórico Nacional, sinatura: INQUISICIÓN,2040,Exp.3a  sobre os Poderes para á apelación podedes premer aquí.

Inicio da transcrición da documentación

Anexo – 1

 “En la ciudad de Santiago a veintinueve días del mes de noviembre de mil seiscientos noventa y uno ante mi escribano y testigos Pareció presente el Licenciado Dn Juan Antonio Posse de Soto médico ministro titular del Santo Oficio de la Inquisición de este reino y dijo daría y otorgaría todo su poder amplio a que de derecho. De régimen y bienes a Dn Tomás Rei Veloso procurador de los Reales escribanos y del supremo de la Santa Inquisición de España  con cláusula de jurar y su escritura, para en nombre del otorgante se presente en grado de apelación  y como me da comienzo ante su Alteza los Señores del dicho Consejo supremo de  un auto dado por los ojos de la Inquisición del Santo Oficio de este Reino en el pleito que en el clérigo entre el responde contra Dn Benito de Mondragón reverendo de Sta María Beluso de este arzobispado sobre y en reverendo de Ons bienes aquel otórgale ...” 


Anexo- 2

Ante mí, Suarez de Armesto en nombre del Don Juan Antonio Posse de Soto médico y ministro titular de este Santo Oficio, en este caso con el Licenciado Don Benito Mondragón rector de Santa María de Beluso sobre la tomada que se dice de Figueiro heredades Rubín y Nogueira en que a noticia de mi parte y mía es venido Vs:fuese absurdo dar Auto, Por donde se abstuvo del conocimiento de esta Causa Condenando  a mi parte en las costas Personales y procesales, multándole y lo más que menciona a que me refiero y por ser perjudicial y gravoso A mi parte por los motivos que resultan del pleito a su favor apoyando decididamente a pelo de dicho Auto y su efecto para delante Ilustrísimo señor Inquisidor General y señores del Supremo Consejo de la Inquisición pido y suplico a Vs: se sirva admitir esta apelación en ambos efectos y que de ella se me dé testimonio para poderla mejorar ante dichos señores con las instancias en tal caso necesarias sobre lo que pido cumplimiento de justicia con costas Juro lo necesario= Doctor Dn Antonio de Loira = García = Presentada en la Inquisición de Santiago.

Veintisiete días del mes de noviembre de mil seiscientos y noventa y un años estando en la audiencia de la mañana los señores inquisidores Don Matías Flores de Mora, licenciado Don Marcos Bierra de Otero y Don Juan de Monroy = y por dichos señores inquisidores. Vista dijeron por presentada júntese a los autos traslado y sin perjuicio de lo provisto se le dé a él taparse el testimonio que pide y mejore su apelación dentro de treinta días con apercibimiento …. De que hago fe = Don Francisco Antonio de Parga = en la ciudad de Santiago  a veintiocho días del mes de noviembre de mil seiscientos noventa y uno años y notario ministro de los Santo Oficio notifique el Auto de arriba a Antonio Juarez de Armesto como procurador de esta parte en persona quedó … y que suplica a su señoría los señores inquisidores …. Concederle la termino para…

Anexos – 3

Tomas Rei Veloso en nombre del Doctor Dn Juan Antonio Posse de Sotto médico titular del Santo Oficio de la Inquisición de la ciudad de Santiago= En pleito con el Lizdo Don Benito Mondragón rector de Santa María de Beluso= sobre la tomada llamada de Figueiro y heredades de Rubín y Nogueira=afirmándome en la apelación interpuesta por mi parte y a mayor abundamiento apelando de nuevo al auto proveído en dicho pleito por los Inquisidores Apostólicos, de dicha Santa Inquisición en que se declararon por no jueces de dicho pleito y condenaron a mi parte en las costas  personales y procesales y le multaron en cierta cantidad de mrs’ y otras cosas que dicho auto contiene â que me refiero= me presento ante VA: en este grado y en cabida y forma que más convenga= Y digo …

Ningún comentario: