Xa imos comezar coa ‘desescalada’
deste longo confinamento a causa da pandemia do COVID-19. Isto dáme pé para,
usando termos do momento, “desescalar en dúas fases” e así poñer remate,
cando menos por agora, ás Entradas do blog dedicadas a enfermidades epidémicas
ou endémicas en Bueu.
Esta primeira a faremos coa
Tuberculose, tamén coñecida de antigo coma ‘tises’. É unha enfermidade
bacteriana (Mycobacterium tuberculosis ou bacilo de Koch) que ataca na maioría
dos casos aos pulmóns pero pode facelo destruíndo ou deformando as células doutros
órganos coma intestino, riles, osos, etc.
A incidencia xeral desta enfermidade
no Bueu da primeira metade do século XX foi relativamente pequena, xa que
causou un 7,5% das mortes. Se cuantitativamente era pouco relevante o impacto
social foi moi alto, dado o grao de contaxio e o medo que esta enfermidade
provocaba.
Non era de estrañar que se demandasen
publicamente medidas para a prevencións de contaxios desta enfermidade como a
da revista inglesa ‘Hospital’ (1903)[1] que
propuña tres: Obriga do médico de informar dos casos detectados, illamento dos
enfermos avanzados e “facer comprender ao público en xeral, a idea de que
dito mal é infeccioso”. Ideas que calaron nas autoridades da época ata tal
punto que vemos no Boletín Oficial, Gaceta de Galicia (6-10-1903), como se lle
daba un prazo de 15 días para que as Xuntas Locais de 1ª Ensinanza mercasen
carteis contra a tuberculose para repartir polas escolas.
En
canto á incidencia máis forte da
tuberculose no concello de Bueu, no período estudado, a temos no inicio
do segundo terzo que pode chegar ata o 12% do total de enfermidades. Serán os anos 1916/1922 os picos da curva
que podemos ver na gráfica[2].
En canto aos tipos de tuberculose,
para o caso de Bueu habería que considerar como media un 76,3% para a chamada Tuberculose
pulmonar, un 18% para T. intestinal, un 2,6% para T. larínxea e un 3,1% para outras,
ou non especificadas.
Para o tratamento destes enfermos no
1º decenio do s. XX iniciáronse adaptacións ou novas construcións de centros en
lugares onde tiveran características especiais de salubridade como a pureza do
aire, a facilidade de tomar o sol, o aire/auga do mar, etc. Na nosa contorna
tiñamos o Sanatorio Marítimo de A Lanzada onde o tratamento principal era o
heliomarino (sol e mar). A moitos dos pacientes que non tiñan recursos económicos
se lles facilitaba o acceso a estas terapias coas axudas, principalmente da
Deputación a proposta dos concellos nos que estes residían. O filtro de entrada
para recibir tratamento heliomarino era dado polo Director do centro aducindo
criterios médicos. Exemplo disto no que se vira involucrada unha persoa de Bueu
o temos reflectido na Acta da sesión do 22 de xaneiro de 1943 onde constátase o
acordo do ente provincial co Director do centro da Lanzada polo que este acepta
a 6 enfermos e denega a outros tres, entre os que estaba a bueuesa María Mxxxxx
Gxxxxx, por padecer, curiosamente, “un proceso tuberculoso de pulmón”[3].
Aínda que foi no 1944 cando Waksman descubriu
o antibiótico coñecido como estreptomicina, primeiro gran aliado para axudar a
combater a terrible enfermidade, non sería ata o 1951 cando se empezara a utilizar
en España e polo tanto a baixar o número de falecidos a números pouco
significativos.
Co paso do tempo xeralizáronse na
poboación probas de sangue ou, a máis común, “probas cutáneas da tuberculina
ou Mantoux” que deron tamén un grande golpe á Tuberculose ao ser un
marcador moi útil para detectar previamente se se está infectado da mesma (de
forma latente ou padecéndoa) ou que sexa probable que non o estea. Está proba
realizábase en moitos centros de traballo (grandes empresas) e nos centros de
Ensino. En Bueu realizouse por última vez a finais dos anos noventa do século
pasado.
Queda no recordo dos nosos maiores o
medo “do pulmón”, expresión que facía referencia á Tuberculose pulmonar,
e ao seu contaxio que ao igual que outras epidemias na casa que entraba,
segaba moitas vidas. Tamén se lembran que os nenos sans eran separados dos seus
familiares enfermos e de que as vivendas eran desinfectadas tralo parte do
médico comunicando a defunción á alcaldía. Disto temos constancia, no soamente nos
casos de Tuberculose, senón tamén por outras enfermidades infecciosas como o
coqueluche, xarampón, ... Como exemplo para Bueu, o oficio que o Xefe de
Inspección de Sanidade Provincial, 25 de xuño de 1928, manda ao concello indicándolles
a remesa polo coche de liña dun caixón con desinfectantes e o fai co compromiso
de se se necesitasen máis o expediría o máis axiña posible.
[1] Publicado
polo xornal lugués La idea moderna o 19 de maio de 1898.
[2]
A metodoloxía empregada foi elixir ao chou un ano, saíu o 1904, e un número do
1 ao 10, saíu o 6. O que fixen foi
partindo do ano 1904 ir anotando o número de falecidos por esta enfermidade.
Repetindo este procedemento en cada un dos anos, de seis en seis, e a un
universo que abarca a totalidade dos 1.309 falecidos neses anos.
[3] Recollían
aos que tiñan posibilidade de curación polo que se a fase do padecemento da
enfermidade era avanzado se rexeitaba ao paciente.
Ningún comentario:
Publicar un comentario